Dwukierunkowe interakcje między symetrycznymi i asymetrycznymi systemami rodzaju gramatycznego w trakcie rozumienia i produkcji języka u osób dwujęzycznych

Badania pokazują, że oba języki osób dwujęzycznych są zawsze aktywne i niemożliwe jest wyłączenie jednego z nich. Równoczesna aktywacja obu języków wywiera wpływ na ich rozumienie i produkcję. Celem projektu jest zbadanie tego zjawiska w odniesieniu do rodzaju gramatycznego. W językach, które posiadają kategorię rodzaju gramatycznego każdy rzeczownik jest przypisany do jednej z klas. Przykładowo, w języku polskim „drzewo” jest rodzaju nijakiego, a „książka” rodzaju żeńskiego. Badania pokazują, że osoby dwujęzyczne aktywują rodzaj gramatyczny w języku pierwszym, kiedy używają języka drugiego. Jeśli rodzaj gramatyczny słowa jest taki sam w obu językach, przetwarzanie tego słowa jest ułatwione. Co się dzieje, kiedy języki różnią się od siebie pod względem typu i liczby klas rodzajowych? Czy rodzaj gramatyczny w języku drugim może wpływać na przetwarzanie rodzaju w języku pierwszym?

Celem projektu jest zbadanie dwukierunkowych interakcji między systemami rodzaju gramatycznego podczas produkcji i recepcji języka u Polaków uczących się niemieckiego lub duńskiego. Język polski jest podobny do języka niemieckiego pod względem rodzaju gramatycznego (oba języka rozróżniają rodzaj męski, żeński i nijaki), ale różni się od języka duńskiego (który rozróżnia tylko dwie klasy, tj. rodzaj wspólny i nijaki). Projekt koncentruje się także na roli następujących czynników, które mogą potencjalnie modulować interakcje między systemami rodzaju gramatycznego: poziom kompetencji językowej, kontekst językowy (słowo, fraza, zdanie) oraz tożsamość formalna i znaczeniowa słów.

Uczestnicy wezmą udział w szeregu zadań psycholingwistycznych badających produkcję i rozumienie języka na poziomie słowa i zdania (m.in. picture naming i visual-world eye-tracking). Dzięki porównaniu czasu reakcji na słowa o tym samym i różnym rodzaju w języku polskim, niemieckim i duńskim ustalimy, w jaki sposób symetria między systemami rodzaju gramatycznego wpływa na przetwarzanie języka. Uczestnicy wypełnią również kwestionariusz dotyczący ich profilu językowego i test poziomujący w języku drugim.

Nowatorski charakter projektu polega na równoczesnym skupieniu się na symetrycznych i niesymetrycznych systemach rodzaju gramatycznego oraz na języku pierwszym i drugim. Projekt wniesie istotny wkład do obecnej debaty dotyczącej ko-aktywacji języków u osób dwujęzycznych, rozwijając tym samym psycholingwistyczną wiedzę na temat dwujęzyczności. W oparciu o dane z niekontrastowanych dotychczas ze sobą języków (polski-niemiecki i polski-duński), projekt rzuci nowe światło na przetwarzanie i architekturę systemu rodzaju gramatycznego w leksykonie mentalnym osób dwujęzycznych.

Kamil Długosz

Dr Kamil Długosz pracuje jako adiunkt w Instytucie Lingwistyki Stosowanej na Wydziale Neofilologii UAM. W centrum jego zainteresowań badawczych znajduje się nabywanie i przetwarzanie języka u osób wielojęzycznych, w szczególności w odniesieniu do różnych aspektów gramatycznych (kategoria rodzaju, przypadka i liczby, szyk wyrazów w zdaniu). Ma doświadczenie w kierowaniu projektami finansowanymi ze źródeł zewnętrznych (w latach 2019-2024 kierownik projektu NCN Preludium). Jest wielokrotnym laureatem stypendium Rektora za wybitne osiągnięcia w pracy naukowej.

Więcej informacji znajduje się na stronie
https://kamdlu.home.amu.edu.pl