Obraz Polski w niemieckiej literaturze podróżniczej "długiego" wieku XVII

Sąsiedztwo polsko-niemieckie przez stulecia wiązało się z funkcjonowaniem wzajemnych obrazów i stereotypów. Niektóre z nich stanowiły element relacji międzysąsiedzkich jedynie przez krótki okres czasu, inne natomiast wykazywały niesamowitą trwałość (jak np. pojęcie „polnische Wirtschaft”, funkcjonujące od XVIII wieku). Celem niniejszego projektu jest zbadanie elementów obrazu Polski w społeczeństwie niemieckim w okresie „długiego” wieku XVII (tj. lat 1573-1700) a także analiza, czy i w jakiej mierze wyewoluowały ze wskazanych elementów stereotypy. Za podstawę źródłową posłuży literatura podróżnicza – relacje z podróży, dzienniki, wspomnienia oraz instrukcje. Teksty te łączy fakt zetknięcia się autora z ówczesnymi realiami panującymi w Królestwie Polskim oraz jego kontaktu z polskim społeczeństwem. Analizowane teksty są również niewątpliwie interesującym źródłem informacji na temat wielu innych dziedzin życia. Wśród nich znajdą się bowiem m.in. relacja z podróży młodego arystokraty, dzienniki dominikanina, wywodzącego się z protestanckiej rodziny, wspomnienia najemnego żołnierza oraz relacja towarzysza agenta służb wywiadowczych. Wszyscy oni wywodzili się z niemieckiego obszaru kulturowego i spisali swe wrażenia z pobytu w Polsce. Kluczem interpretacyjnym będą kategorie przestrzeni i tożsamości, a także wybrane pojęcia z zakresu państwowości, stosunków społecznych, kultury oraz topografii. Kolejny etap zakłada analizę wybranych elementów obrazu, która umożliwi udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące ewentualnego funkcjonowania i roli stereotypów w tym okresie. Tak zaplanowane badania przyczynią się zarówno do głębszego poznania niemieckiego obrazu społeczeństwa polskiego, jak i funkcjonowania ewentualnych stereotypów w XVII wieku. W związku z uwzględnieniem pomijanego dotychczas materiału projekt ten dostarczy również nowych źródeł, które będą mogły stać się przedmiotem badań naukowców z innych dziedzin. Wyciągnięte na podstawie analiz wnioski przyczynią się do lepszego zrozumienia relacji polsko-niemieckich tego okresu, a także staną się punktem wyjścia do badań nad ewentualnym wpływem wydarzeń i ich recepcji z „długiego” wieku XVII na późniejsze stosunki polsko-niemieckie, również te we współczesności.

Wnioski z przeprowadzonych w projekcie badań zostały opublikowane w monografii:
https://www.harrassowitz-verlag.de/%E2%80%9EWem_zu_wohl_ist_der_ziehe_in_Pohlen%E2%80%9D/title_7081.ahtml

Wacław Pagórski

Dr Wacław Pagórski jest adiunktem w Instytucie Filologii Germańskiej na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W pracy badawczej zajmuje się problematyką wzajemnego postrzegania się społeczeństw polskiego i niemieckiego we wczesnej nowożytności, ze szczególnym uwzględnieniem wieku XVII. Jego głównym punktem zainteresowań jest literatura podróżnicza.