Dystans między językiem greckim, Greko i Griko: badanie ankietowe zrozumiałości wzajemnej w zakresie leksyki i morfosyntaktyki

1) Cel realizacji działania

Celem projektu jest dostarczenie wyników kwantytatywnych i jakościowych w zakresie leksyki i morfosyntaktyki, czyli systemowych cech języka powodujących niezrozumienie lub częściowe zrozumienie wzajemne. Ponadto działanie dostarcza danych w zakresie kierunku symetrii/asymetrii wzajemnej zrozumiałości w relacjach: 1) Greko – Griko, 2) Greko – język grecki i 3) Griko – język grecki. W ten sposób zidentyfikowany zostanie wstępnie poziom wzajemnego (nie)zrozumienia pomiędzy rodzimymi użytkownikami ww. dialektów i języków. Obecny stan wiedzy (np. [1, 2]) i obserwacje wnioskodawczymi (zob. [3, 4]) potwierdzają brak pełnej wzajemnej zrozumiałości pomiędzy natywnymi użytkownikami południowowłoskich języka nowogreckiego i natywnymi mówcami standardowego języka nowogreckiego (SMG), mimo powszechnie przyjętej tendencji do klasyfikowania dialektów Greko i Griko jako jednej grupy dialektalnej. Z drugiej zaś strony natywni mówcy języka nowogreckiego twierdzą, że rozumieją Greko i Griko. W konsekwencji należy zweryfikować obserwacje wstępne, ogólnie przyjęte twierdzenia i istniejący stan wiedzy.

2) Opis działania

Zaplanowany do realizacji test zrozumiałości (ang. intelligibility testing) zmierza do wskazania cech dystynktywnych dialektów i języka-matki (zob. [5, 6]) oraz kierunków asymetrii we wzajemnym (nie)zrozumieniu. Test zrozumiałości zostanie przeprowadzony na przynajmniej 5 dorosłych natywnych mówcach Greko, Griko i języka greckiego, przy czym konieczna jest tu współpraca z natywnymi mówcami z Włoch i Grecji. Za natywnego mówcę danego dialektu i języka uważa się osobę, której przynajmniej jeden z rodziców jest/był natywnym mówcą danego dialektu języka komunikacja z nim w danym języku/dialekcie jest całkowicie pozbawiona barier komunikacyjnych również w kontakcie z innymi natywnymi mówcami danego języka/dialektu. Materiałem testowym będą (zawierające słowa spokrewnione i niespokrewnione): 1) grupa słów izolowanych, 2) izolowane frazy, 3) 2 teksty liczące do 150 słów, z czego jeden to krótka konwersacja, odpowiednio w każdym dialekcie (Greko i Griko) i w języku nowogreckim. Materiał testowy zostanie podany ankietowanym w formie akustycznej i pisemnej, przy czym badanie ankietowanych mówców Griko i Greko odbywać się będzie w określonym miejscu i czasie (Kalabria i Apulia). Badanie natywnych mówców języka greckiego będzie miało formę ankiety przeprowadzanej osobiście i za pośrednictwem Internetu ze względu na przewidywana większą liczbę ankietowanych zlokalizowanych w różnych miejscach. Językiem ankiety dla mówców Griko i Greko będzie język włoski, a dla mówców języka greckiego SMG. Test zrozumiałości będzie testem funkcjonalnym z użyciem metody RTT (ang. recorded text testing), gdzie 1) ankietowany odpowiada na pytania w formie pisemnie i/lub ustnej (w zależności od stopnia znajomości formy pisanej dialektu Greko / Griko) lub/i 2) alternatywnie zostanie zastosowane metoda przetłumaczenia (ang. re-translation/re-interpertation) i opowiedzenia (ang. retelling). W formie pisemnej w ankiecie zastosowana będzie odpowiednia standaryzacja ortograficzna: 1) Greeklish dla materiału testowego w SMG, aby ułatwić komunikację z mówcami Greko i Griko, 2) standard ortograficzny Griko w oparciu o podręcznik „Pos matome Griko” (2012), 3) standard ortograficzny Greko opracowana na podstawie „La ‘glossa’ di Bova” (1979) i in. Zdobyty w wyniku ankietowani materiał badawczy zostanie przetranskrybowany wg powyższych standardów w celu zbadania ww. dystansu. Dystans w ujęciu kwantytatywnym zostanie określony w oparciu o algorytm Levenshteina i algorytm Hamminga, przy czym ten drugi zostanie wykorzystany też pomocniczo, aby wskazać jakościowo (np. afiksacja) miejsce pozycji, w których łańcuchy znaków różnią się.

3) Oczekiwane rezultaty

Rezultatem działania będzie zbiór danych i wyników analiz pozyskanych z badania ankietowego. Ponadto zostanie sporządzona szczegółowa dokumentacja opracowanej procedury badawczej. Wyniki działania badawczego dostarczą kluczowych danych wstępnych do dalszych badań w zakresie dialektologii nowogreckiej, które wnioskodawczymi ma zamiar kontynuować ubiegając się o finansowanie przyszłego projektu badawczego w konkursach NCN.

[1] Kontosopoulos N. G. (2008). Dialekti kai Idiomata tis Neas Ellinikis Glossas, 6-10. Athina: Ekdoseis Grigori.
[2] Horrocks G. (2010). Greek. A History of the Language and its Speakers (Second Edioton), 388-391. Chichester: John Wiley & Sons Ltd.
[3] Language Revitalization School ‘Fantastic Languages and Where to Find Them’. 12-17 kwietnia 2019. Bova.
[4] To Ddomadi Greko. Letnia szkoła języka i kultury Greko. 5-11 sierpnia 2019. Condofuri.
[5] Gooskens Ch. (2013). Experimental methods for measuring intelligibility of closely related language varieties. In Robert Bayley, Richard Cameron & Ceil Lucas (eds.), The Oxford handbook of sociolinguistics, 195–213. Oxford: Oxford University Press.
[6] Gooskens Ch., Schneider C. (2026) Testing mutual intelligibility between closely related languages in an oral society. Language Documentation and Conservation. Vol. 10 (2016), pp. 278–305.

Kierownik i wykonawca projektu dr hab. Kaorlina Gortych-Michalak, prof. UAM

Słowa kluczowe: dialektologia, dialektologia nowogrecka, Greko, Griko, nowogrecki, dystans, językowe warianty geograficzne, badania porównawcze, języki zagrożone, języki mniejszościowe, wzajemna zrozumiałość

Karolina Gortych-Michalak

Karolina Gortych-Michalak – nowogrecystka-językoznawczyni. Jej badania oscylują wokół przekładoznawstwa polsko <-> greckiego, a szczególnie translatoryki tekstów użytkowych, językoznawstwa porównawczego prawniczego polskiego i greckiego, semantyki a także socjolingwistyki, dialektologii i historii języka nowogreckiego oraz językoznawstwa kulturowego.