Staroromańska recyprokalność. Ewolucja sposobów nazywania sytuacji wzajemnych od łaciny do języków narodowych

Chodzi o zbadanie, co i jak długo ostało się w dawnych językach romańskich z łacińskich konstrukcji wzajemnych zbudowanych na zasadzie sąsiedztwa dwóch form fleksyjnych jednego wyrażenia (cives civibus, aler alterum, alius alium) oraz z frazy inter se (łacińskie adwerbia wzajemne w stylu invicem nie dotrwały do języków romańskich). Poszukiwana będzie odpowiedź na pytanie o to, jak zanik fleksji oddziałał na budowę wykładników znaczenia wzajemnego, jaką rolę odegrało pojawienie się rodzajnika, jak przeróbki romańskie współdziałały z dawnym łacińskim zaimkiem zwrotnym. Wstępna obserwacja materiału empirycznego (korpusów diachronicznych odmian starofrancuskich - oïl i oksytańskich - oc, a także korpusów języków katalońskiego, hiszpańskiego i portugalskiego) ukazuje bowiem kompletnie nowy, nieznany łacinie klasycznej stan gramatyki w tym obszarze. Jednocześnie, nie wszystkie struktury staroromańskie dotrwały do czasów późniejszych, a te, który dotrwały również zmieniły swój status (np. zamiast dzisiejszej frazy przyłączonej  wywodzącej się z późnołacińskiego łac. unus alterum, dawne języki romańskie umieszczały części tej sekwencji w pozycjach argumentowych - unus jako podmiot lub określnik rzeczownika pospolitego w pozycji podmiotu, alterum - jako dopełnienie). Wstępna analiza wskazuje także, że część rozwiązań staroromańskich miała swoje antecedencje w późnej, średniowiecznej łacinie. Bardziej niż o innowacje, chodzi zatem o kalki językowe. Uzyskane wyniki pozwolą na osiągnięcie celu ostatecznego projektu, jakim jest dokładne określenie charakteru zmian (ile przeróbek materiału łacińskiego, ile innowacji wewnątrzromańskich; tempo zmian w różnych językach). W wymiarze teoretycznym, waga projektu polega na ocenie adekwatności jednego z fundamentalnych punktów teorii gramatkalizacji: twierdzenia o stopniowym, ewolucyjnym charakterze zmian w gramatyce.

Mikołaj Nkollo

Językoznawca romanista (główne języki: portugalski i francuski), laureat trzech konkursów NCN, stypendysta na uniwersytetach w Lizbonie i Zurychu, autor kilkudziesięciu artykułów z zakresu zmian w gramatyce języków romańskich (m.in. Zeitschrift für romanische Philologie, Romance Philology, Studies in Hispanic and Lusophone Linguistics, Zeitschrift für Katalanistik, Revue Romane, Romanische Forschungen, Verba - Anuario Galego de Filoloxía, Revista Internacional de Lingüística Iberoamericana, Journal of Portuguese Linguistics, Revue de Linguistique Romane) i trzech monografii z zakresu składni o podstawach semantycznych i romańskich badań diachronicznych.